Als iemand bijzonder is, en wie is dat nu niet, vinden we dat iets moeilijks. Dat moeten we verlichten. Dus kan het wel zo zijn dat we ernaar streven om met die moeilijke mensen samen te leven, en dan kan het ook nog eens gebeuren dat we van ze gaan houden. Daarvoor hebben we fantasie nodig. Beelden die ons opslurpen zodat wij de bloem zijn of de kolibrie. Bijzonder en toch onzeker wie van de twee, bloem of juist die kolibrie.
Model daarvoor staat de moeder. Met je moeder was je al versmolten voordat je werd geboren. Daarom willen we in iedereen de moeder zien, of een afsplitsing, eventueel een verre afsplitsing. Een dier, een plant kan ook. Dat zijn fantasieën die ons verder helpen. Aristoteles bedacht ooit dat in zijn tijd de tragedies werden opgevoerd (waarin de held zelfs trouwt met zijn moeder) omdat we zo'n lol hebben in nabootsing. Er wordt iemand nagedaan, of een situatie in het leven, en dat is huilen of lachen. Het is een soort doorspoeling (katharsis) van onze emoties.
Kom ik dus nu met mijn theorietje dat je dat kan helpen om met moeilijke mensen samen te leven of zelfs van hen te houden. Dan maken we er groepen van, categorieën, en dat past ook wel bij hoe Aristoteles naar de dingen keek. Het lijkt of we een moraal aan het fabriceren zijn, hoe je je moet verhouden tot bepaalde groepen, zeg maar mensen die het moeilijk hebben, wat ons medelijden oproept, of mensen die erg vervelend zijn, zodat we blij zijn dat we die mensen juist niet zijn. Als we dan eenmaal die emoties hebben, kunnen we ze doorspoelen (katharsis) en weer verder alsof er niets gebeurd is.
Gisteren was ik met Maarten weer eens naar de film, Thelma, om onze emoties door te spoelen ofzo, en het ging over een moeder (check), behandeld als voorbeeld van een groep die het moeilijk heeft (oude mensen) en moeilijk zijn (we moeten iets met hen) (check). De optredende moeder was ook nog eens een imitatie van de echte moeder van de regisseur, die hij na de aftiteling nog even in beeld bracht, met een imitatie van een scène uit de film. Dan is het al wel heel erg Aristoteles.
Nu is bekend (bijvoorbeeld van De naam van de roos, boek en film) dat Aristoteles zijn theorie wel een beetje had uitgewerkt voor de tragedie, ook voor de komedie, maar dat deze laatste niet bewaard is. Die moeten we er zelf bij denken. De film Thelma is duidelijk een komedie, bedoeld om te lachen, en bij mijn theorietje heb ik deze film in gedachten. We lachen om de oude Thelma (93) die helaas opgelicht wordt, maar erg daadkrachtig is en haar geld bij de schurk gaat terughalen. Ze rooft zelf een scootmobiel bij een oude vriend in het verzorgingstehuis, neemt die vriend ook nog mee en ze gaan de straat op.
O ja, er is nog een stukje imitatie in het spel, omdat Thelma zat te kijken naar Tom Cruise, die al zijn stunts zelf doet. Er werd niet bij verteld dat - ik dacht zelfs precies bij die scène - Tom zijn been brak, maar Thelma komt er ook niet helemaal ongeschonden uit. En ik moest nog voor ik die film zag denken aan Thelma & Louise, een actieroadmovie van weer een bijzondere groep, vrouwen in plaats van mannen.
Actiefilm, Aristoteles... er moet een plot bij, zegt Aristoteles, dat wordt afgewikkeld volgens een bepaald patroon. Ik moest denken aan een oud-collega van Maarten en mij, die leerlingen opdroeg dat patroon in films te ontdekken. Dat roept weerstand op, bij mij althans, ik ga die film dan zien als een morele les en de film wordt overstemd door een leraar die gezag opeist. Maar deze film Thelma was best goed, en bouwde zijn eigen weerstand in.
Zoals die bloem met kolibrie (check) die in beeld kwam toen Thelma een revolver ging stelen bij een oude vriendin, die zat te kijken naar een natuurprogramma op tv. Het is een contrastbeeld, die kolibrie hangt in de lucht, slaat zo snel met zijn vleugeltjes dat je de beweging niet meer ziet. Je kunt rustig een paar trappen op strompelen, revolver stelen, weer terugkomen, en dan hangt die kolibrie daar nog steeds. De actie roept dus niet alleen maar actie op, maar ook tegenactie, in dit geval zelfs non-actie, en die non-actie zegt evenveel, zo niet nog meer, over de film.
Afijn, Thelma komt met haar Ben aan bij de plaats waar ze haar geld naartoe had gestuurd, en moet daar gaan zitten wachten op de schurk, die het vroeg of laat zal komen ophalen bij postvak 21. Zolang zitten ze op een bankje, en dan haalt Thelma haar borduurwerkje uit de tas. Ze zet haar bril op en gaat rustig zitten borduren. Het is het perfecte midden (ook dat past weer bij Aristoteles) tussen felle actie en de echte freeze van de kolibrievriendin. Je doet iets, maar ook weer niet iets dat je langer dan nodig in beeld moet brengen.
En zo komen we dan toch weer bij mijn eigen moeder, en de geborduurde vlinders die hangen op onze wc. Mijn moeder leek verder echt niet op Thelma. Toch kun je mensen weer niet zo makkelijk in groepen indelen, het een roept het ander op. Als je goed kijkt zie je hoe kolibries bloemen zijn, bloemen geborduurd worden, en waarom dan niet ook vlinders... Ik zie mijn moeder nog zuchten als we op vakantie moesten, maar dan kon ze in onze kleine Renault 4, waar we met zijn zevenen in zaten, met plezier wegkruipen in de kattenbak, tussen de etenstassen en de koffie. Beetje roadmovie.
