De vlinder keert altijd terug. We hebben voor ons het voorbeeld van de vlinder die terugkeert als geborduurde vlinder in de werkjes van mijn moeder. De terugkeer is de ultieme vorm die identiteit garandeert. Maar ook verschil. De rups keert na zijn verpopping terug, maar wel als vlinder. Mijn moeder keert terug, maar wel als borduurwerk.
Een overpeinzing die ik vandaag had was dat we vaak iets teveel denken in termen van individu versus gemeenschap. Je kunt wel iets wensen voor het individu, en dat lijkt zich af te zonderen van de gemeenschap (verpoppen). Maar je zegt 'het individu', en ook in tweede instantie zou je wensen dat dit of dat individu zich richtte op 'het' individu, wie ook maar. Is dat nu juist niet de essentie van gemeenschap? Dit wellicht in spanning met de identiteitspolitiek, waar een bepaalde vorm van het individu tot norm wordt gesteld van maar liefst de gehele gemeenschap.
Je kunt nu zeggen dat ik een spelletje met je speel, maar ik verwijs je koelbloedig door naar die gehele gemeenschap die een spelletje speelt met ons, met jou en mij, en met 'het ons'. Ons wordt gevraagd onszelf opzij te zetten voor de gemeenschap. Maar dat 'ons' is al gemeenschap, we zetten ons al opzij om dat ons te zijn. En dus ook weer niet. Het is inderdaad een spelletje, maar jij bent er evengoed in betrokken als ik.
Ik lees nu Horatius en ook de deskundige die hem probeert voor ons neer te zetten, Piet Schrijvers. De andere Horatiuskenner, Marc van der Poel, ligt nog voor me. Hij is, zo hoorde ik een paar weken geleden, onlangs overleden. Dat doet me verdriet (een aantal jaren geleden zat ik bij een festiviteit te praten met vrienden van deze Marc, en ik ging hem mogen, ook al omdat zijn geliefde mijn magistra was die me met Horatius in contact bracht), en mijn verdriet brengt me op afstand van zowel het epicurisme als de stoa, beide filosofische stromingen waar de dichter Horatius zijn inspiratie aan ontleende. Je moet niet bang zijn voor de dag van morgen (epicurisme) en je moet emoties zoals angst of verdriet geen centimeter ruimte geven (stoa). Het is echter maar de vraag of een dichter gevangen kan worden door beide stromingen op elkaar te kortsluiten. Ik denk dat er dan kortsluiting ontstaat, en dat lijkt me een aantrekkelijke manier om Horatius te lezen.
Misschien ben ik tezeer een avonturier. Kan ik niet tevreden zijn met de gematigdheid en de gulden middenweg. Dat terwijl ik juist zo bang ben voor de extremen. Kortom, denken over Horatius brengt me in de war. Misschien houd ik meer van de dichter dan van de filosoof. Kan ook zijn dat de gedichten opening bieden tot filosofie, niet omdat ze ernaar terugleiden maar omdat ze er een ander licht op werpen.
Dan moeten we die verwarring maar even voor lief nemen.
We denken misschien al gauw dat Horatius ons helpt om ons goed te gedragen. Om het kwaad met oordelen van ons verre te houden. Dat Horatius ons helpt om de storm te temperen. Ik dacht dat ook wel vaak. Maar nu zou ik het anders willen. Ik denk nu dat Horatius me meeneemt in een subtiel soort wijsheid, die van zichzelf weet dat ze niet goed wijs is. Is het dan wel wijsheid? Ja, misschien wel de kern ervan. Wijs is wie weet dat hij niet goed wijs is. Manie.
Ik denk nu vooral terug aan die ode waarin Horatius de dood van Cleopatra bezingt. Snel, ontkurk die fles, want de heks is dood! Geweldig dat Augustus nu eindelijk een einde maakt aan de oorlogen! (Moeten we wel even bedenken dat Horatius meevocht met de mannen die de voogd-vader van deze Augustus hadden doodgestoken.) (Inderdaad, burgeroorlogen kunnen best verwarrend zijn, en je kunt maar beter niet alles onthouden.) Toch maar mooi, zegt Horatius in datzelfde gedicht, dat die Cleopatra zich niet liet meevoeren in een triomftocht en zelfmoord pleegde. Wat een wijf!
Terugkeer was ons thema. Ja, Horatius keert terug, en wel van de gevreesde dag van morgen naar het nu. We hebben even meegekeken met de sterrenkundigen. We weten dat het vast wel fout afloopt met de wereld. Maar nu zitten we met een meisje voor ons, en die wil ook aandacht. Carpe diem, zegt hij tegen haar, we zijn beland in het hier en nu, we zijn weer terug.
 |
| Romeinse kalender |
Geen opmerkingen:
Een reactie posten